ASİT-BAZ DENGESİNİN SAĞLANMASI
Hücresel metabolik olaylar sonucunda, vücutta sürekli olarak asit özellikte maddeler oluşmaktadır. Bu asit maddeler 2 ana guruba ayrılır:
1. Volatil (Uçucu) asitler: Karbondioksite dönüşebilen asitlerdir. Karbonhidrat ve yağların yanması sonucunda ortaya çıkan CO2 eritrositler tarafından tamponlanır ve akciğerlere taşınarak solunum ile atılır.
2. Nonvolatil (Uçucu özelliği olmayan) asitler: Karbondioksite dönüşemeyen asitlerdir. Aminoasitler, fosfolipit ve fosfoproteinler, nükleoproteinlerin yıkılması, aminoasitler, karbonhidrat ve yağ asitlerinin inkomplet yanması ile oluşurlar.
Metabolik işlevler sonucu sürekli H+ oluştuğu halde, vücut sıvılarında pH 7.35- 7.45 gibi çok dar sınırlar arasında tutulur. Bunu sağlayan başlıca 3 mekanizma vardır.
1. Kimyasal Tampon Sistemi
2. Akciğerler yoluyla CO2 atılımının kontrolu
3. Böbreklerden amonyak üretimi ile serbest H+ atılımının sağlanması; bikarbonatın reabsobsiyonu ve regenerasyonu
Kimyasal Tampon Sistemi:
Tampon maddeler, hidrojen iyonu vererek veya ortamdan hidroksil iyonu alarak pH değişikliklerini önler. Önemli olan fizyolojik tamponlar karbonik asit (H2CO3) ve bikarbonat (HCO3) ile monobazik sodyum fosfat (NaH2PO4) ve dibazik sodyum fosfat (Na2HPO4), proteinler ve alkali tuzlardır.
Vücutta faaliyet gösteren tampon sistemler hücre dışı ve hücre içi alanlarda etkisini gösterir.
Hücre dışı alanda etkisini gösteren tamponlar:
1. Bikarbonat / Karbonik asit tampon sistemi
2. Monobazik sodyum fosfat / Dibazik sodyum fosfat
3. Protein H+/Proteinat
4. Organik asitler / Organik asit tuzlar
Hücre içi alanda etkisini gösteren tamponlar:
1. Böbrek tubulus hücresi ve eritrosit içi NaH2PO4/ Na2HPO4 sistemi
2. Dokulardaki protein tampon sistemi
3. Eritrositlerdeki Hemoglobin H+/Hemoglobinat tampon sistemi
Arteryal pH, temel tampon sistemini oluşturan HCO3 ve pCO2 arasındaki denge tarafından belirlenir. Bikarbonat miktarı böbrekler tarafından belirlenirken; Akciğerlerde, kanda erimiş de bulunan karbodioksit miktarını düzenlerler. Plazma HCO3 düzeyinde azalma veya CO2'de artma asidoz, HCO3 - düzeyinde artma veya CO2'de azalma alkaloz olarak ortaya çıkar. Primer olarak serum bikarbonat düzeyinde azalma varsa metabolik asidoz söz konusudur. Bu durumda, kompansatris olarak alveoler ventilasyonda artış olur ve plazma CO2 düzeyi düşer. Bu kompansasyon sayesinde kan pH’sı normal düzeye yaklaştırılır. Fakat hiçbir zaman normal düzeye getirilemez. Primer olarak serum bikarbonat düzeyinde azalma varsa metabolik asidoz söz konusudur. Bu durumda, kompansatris olarak alveoler ventilasyonda artış olur ve plazma CO2 düzeyi düşer. Bu kompansasyon sayesinde kan pH’sı normal düzeye yaklaştırılırFakat yine hiçbir zaman normal düzeye getirilemez. Primer olarak kan CO2 düzeyinde artış olursa respiratuar asidoz söz konusudur. Bu durum 48-72 saatten daha uzun sürerse (kronik respiratuar asidoz), kompansatris olarak böbreklerde bikarbonat sentezi artar ve kan pH’sı normal düzeye yaklaştırılır. Fakat normale getirilemez. Primer olarak kan CO2 düzeyinde azalma olursa respiratuar alkaloz söz konusudur. Bu durum 48-72 saatten daha uzun sürerse (kronik respiratuar alkaloz), kompansatris olarak böbreklerde bikarbonat sentezi azalır ve kan pH’sı normal düzeye yaklaştırılır. Bazen normal düzeye erişebilir. Basit asit-baz bozukluklarındaki özellikler aşağıda özetlenmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder