Anatomi # Kemik Bilimi (0steoloji)

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ) 

Bağ dokunun sert bir formu olan kemik (os, çoğul; ossa), vücudun temel destek dokusudur ve vücudun çatısı olan iskeleti meydana getirir. 

Kemiğin yapısı

 Kemikler, dışta substantia compacta, içte substantia spongiosa (trabecularis) denilen iki dokudan oluşur. Bütün kemikler, santral bir spongioz dokuyu çevreleyen kompak

bir dokuya sahiptir. Spongioz doku içindeki cavitas medullaris denilen ilik boşluğunda kemik iliği, kompak kemik dokusunda ise kan damarlarını içeren Havers Kanalları bulunur.

 Kemikler, organik ve inorganik maddelerden oluşan dokulardır. Organik bölümünün % 95’ni intersellüler olarak bulunan mukopolisakkarit yapısındaki kollajen lifler yapar. Bu madde, kemiklere esneklik ve dayanıklılık verir. İnorganik bölümünü ise tuzlar oluşturur. En önemlileri Ca, P ve Mg tuzlarıdır. En yüksek oranda kalsiyum fosfat tuzu vardır. Tuzlar, kemiğe sertlik verir.

 Bir kemik yansa bile şeklini muhafaza eder, ancak fibröz dokusu harab olduğundan elastikiyetini kaybeder, kolayca kırılır ve parçalanır. Kalsiyumu olmayan kemik ise, sertliğini kaybeder ve kolayca bükülebilir.

Kemik hücreleri

 Kemikte dört tip hücre bulunur.

1.  Osteogenik (osteoprogenitör) hücre; periosteumda ve endosteumda bulunan bu hücreler, mezenşimal kökenlidir. Gerektiğinde osteoblastlara dönüşürler.
2. Osteoblast; osteogenik hücrelerden derive olurlar. Kemiğin serbest yüzeylerinde bulunurlar. Kemik matriksinin organik elemanlarını sentezlerler. Mineralize olmamiş (ya da kalsifiye olmamiş) bu matrikse osteoid denir. Osteoide kalsiyum fosfat eklendiğinde kemik olur. Bu işlem osteoblastlarin varliğini gerektirir. Osteoblastlar, matriksteki lakunalara gömülünce osteosit adini alir.
3. Osteosit (matür kemik hücresi); tam olarak gelişmiş kemiklerin esas hücreleridir. Matriksteki lakunalarda otururlar. Potansiyel osteoblastlardir.
4. Osteoklast; kemik iliğinden derive olurlar. Kemiklerin en büyük hücreleridir. Kemiğin rezorpsiyonundan sorumludurlar. Rezorpsiyon bölgelerindeki siğ çukurlarda (Howship lakunalari) otururlar.

Kemik tipleri

 Şekillerine göre 8 tip kemik vardır.

1. Uzun kemikler (os longum); boyları enlerinden daha büyüktür. Uçlarındaki eklem yüzleri hiyalin kıkırdakla örtülüdür. Uzun kemikler ekstremitelerde bulunur. Örn. humerus, femur, metacarpal, metatarsal, phalanx,.
2. Kısa kemikler (os breve); ayak bileği (tarsal) ve el bileği (carpal) kemikleri.
3. Yassı kemikler (os planum); koruma fonksiyonları vardır. İki kompak kemik tabakası ile, aralarında bulunan ve diploe adı verilen spongioz kemik tabakasından oluşur. Esas olarak kavite duvarlarının oluşumuna katılır. Kafa kemikleri, scapula, kaburgalar ve sternum gibi.
4. Düzensiz kemikler (os irregulare); düzensiz şekilli kemiklerdir. Yüz kemikleri, vertebralar ve os coxae gibi,
5. Susamsı kemikler (os sesamoideum); kas tendonları içinde bulunurlar. Tendonların yıpranmasını önlerler. Ayrıca tendon açısını artırarak eklemde mekanik bir avantaj sağlarlar. Vücudun en büyük sesamoid kemiği m. quadriceps femorisin tendonu içinde yer alan patelladır. M. gastrocnemiusun lateral başı içinde bazen fabella denilen bir susamsı kemik bulunur.
6. Havalı kemikler (os pneumaticum); içlerinde küçük boşluklar vardır. Temporal kemiğin mastoid parçası ve paranazal sinüslerin olduğu kemikler (frontal, sfenoid, etmoid, maksilla).
7. Aksesuar kemikler (os accessories); ek kemikleşme merkezleri olduğunda meydana gelirler. Ayak iskeletinde yaygındırlar. Radyolojik değerlendirmelerde karışıklığa yol açabilirler.
8. Heterotopik kemikler; yumuşak dokularda görülen kemiklerdir. Genellikle kronik bir inflamatuar hastalık sonucu (akciğer tuberkulozu gibi) gelişirler.